G20’ye rakip olduğu iddialarıyla sık sık gündeme gelen BRICS, bu sefer de Türkiye’nin katılımı ile gündemdeki yerini koruyor. Ankara’nın ilgilendiği ve dünya nüfusunun gayri safi hasılasının büyük bir bölümünü temsil eden BRICS neden kuruldu? Neden önemli? Üyeleri kimler? BRICS hakkında merak edilenleri İstanbul Kültür Üniversitesi Uluslararası Ticaret ve Finansman Bölümü Öğretim Görevlisi Mehmet Kayserili ayrıntılarıyla açıkladı.

Türkiye Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Çin’in başkenti Pekin’deki temasları sırasında, kendisine yöneltilen “Ankara, BRICS’e katılmak ister mi?” sorusuna şöyle yanıt verdi: “Elbette isteriz, neden istemeyelim. AB ile Gümrük Birliği anlaşmamız var, aynı zamanda BRICS gibi farklı platformlarda, partner ülkelerle işbirlikleri için yeni fırsatlara bakıyoruz.”

Türkiye'nin BRICS'e yönelik yaklaşımını değerlendiren Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov; “Türkiye gibi önemli ortaklarımız dahil komşu devletlerin BRICS’e yönelik artan ilgisini memnuniyetle karşılıyoruz. Elbette bu ilgi, Rusya’nın başkanlığında hazırlanan BRICS zirvesinin de gündeminde olacak. Örgüt, katılmak isteyen tüm ülkelerin çıkarlarının tamamını karşılayamayabilir ancak BRICS, ilgi gösteren tüm devletlerle temasları sürdürmekten yana.” dedi.

Putin’in “Türkiye’nin ekonomi yönetimi son zamanlarda Batılı finans kuruluşlarından kredi, yatırım ve hibe almaya odaklanıyor. Bu muhtemelen kötü bir şey değil ama eğer bu Rusya ile ticari ve ekonomik ilişkilerin kısıtlanmasından kaynaklanıyorsa o zaman Türk ekonomisinin kazancından çok kaybı olacaktır.”  şeklindeki açıklamasını da BRICS süreciyle birlikte değerlendirdiğimizde "Türkiye Batı’dan kredi bulabilmek için Rusya’dan uzaklaşmayı mı,  yoksa BRICS’e üye olma hedefiyle her iki tarafla ilişkilerini dengeli bir biçimde yürütmeyi mi deneyecek?" sorusu öne çıkıyor. İşte Kayserili'nin konuyla ilgili değerlendirmeleri;

Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov 4 Haziran Salı günü Türkiye'nin BRICS'e olan ilgisini memnuniyetle karşıladıklarını söylemiş ve "Elbette bu ilgi, Rusya'nın başkanlığında hazırlanan BRICS zirvesinin de gündeminde olacak." demişti.

5 Haziran Çarşamba günü geç saatlerde Putin’in “Türkiye’nin ekonomi yönetimi son zamanlarda Batılı finans kuruluşlarından kredi, yatırım ve hibe almaya odaklanıyor. Bu muhtemelen kötü bir şey değil ama eğer bu Rusya ile ticari ve ekonomik ilişkilerin kısıtlanmasından kaynaklanıyorsa o zaman Türk ekonomisinin kazancından çok kaybı olacaktır.”  şeklindeki açıklamasını Rusya'nın BRICS açıklamalarıyla beraber okuduğumuzda karşımıza şu önemli soru çıkıyor; "Türkiye Batı’dan kredi bulabilmek için Rusya’dan uzaklaşmayı mı,  yoksa BRICS’e üye olma hedefiyle her iki tarafla ilişkilerini dengeli bir biçimde yürütmeyi mi deneyecek?"

Brezilya, Rusya, Hindistan ve Rusya tarafından 2006 yılında BRIC olarak kurulan grubun adı 2010 yılında Güney Afrika’nın katılımı ile BRICS olmuştur. Grubun adı üye ülkelerin İngilizce isimlerinin baş harflerinin bir araya gelmesi ile oluşmuştur. (Brasil, Russia, India, China, South Africa) Grubun amacını uluslararası arenada siyasi işbirliği, üye ülkelerin çıkarlarının beraber korunması ve ekonomik kalkınma olarak özetleyebiliriz.

BRICS 2023 zirvesinde genişleme kararı aldı ve Mısır, Etiyopya, İran, Sudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri 1 Ocak 2023’te BRICS’e katıldı. Yeni ülkelerin katılımının ardından grubun isminin BRICS+ olarak değiştirileceği tahmin ediliyor.

Peki NATO üyesi olan Türkiye’nin BRICS’e katılması ve Gümrük Birliği anlaşmasına benzer bir serbest ticaret anlaşmasının BRICS üyeleri ile yapılması dış ticaretimizi nasıl etkiler?

BRICS’in kurucusu 5 ülke aynı zamanda G20 üyesi ve bu ülkeler dünya nüfusunun %45’ine ev sahipliği yapıyor. BRICS dünya ticaretinin yüzde 17'sini oluşturuyor. BRICS'in toplam döviz rezervlerinin 4 trilyon ABD doları olduğu tahmin ediliyor. Üye ülkeler tarafından 2014'te bir Kalkınma Bankası kuruldu ve BRICS 2022 sonunda kalkınmakta olan ülkelere altyapı projelerinde kullanılmak üzere 32 milyar dolar kredi verdi. Bazı analistler BRICS'in 2027 yılına kadar 7'li Grup (ABD, Japonya, Almanya, Fransa, İngiltere, Kanada ve İtalya) kadar büyüyebileceğini öngörüyor.

BRICS üyesi ülkeler ile Türkiye’nin dış ticaret hacmi

BRICS’e üye ülkelerle önemli bir dış ticaret hacmine sahibiz. Türkiye 2022’de  BRICS’e üye ülkelere yaklaşık 17 milyar dolar ihracat yaptı. Bu, Türkiye'nin toplam ihracat hacminin %6,7'sine denk geliyor. Yeni ülkelerin katılımı ve BRICS'in genişlemesiyle ihracatımızın 31,6 milyar dolara yükseleceği tahmin ediliyor.

BRICS’e üye ülkelerden yapılan ithalat ise 2022 yılında 117,3 milyar dolardı. Bu, Türkiye'nin toplam ithalatının %32,3'üne denk geliyor.

17 milyar dolarlık ihracata karşılık 117 milyar dolar İthalat yaptığımız ülkelerle serbest ticaret anlaşması yapılmasının kısa vadeli sonuçlarını tahmin etmek hiç de zor değil. Bu ülkelerle karşılaştırdığımızda hangi sektörlerde rekabet avantajına sahibiz? Mevcut durumda yıllık 100 milyar dolarlık dış ticaret açığımız serbest ticaret anlaşması sonrasında ne olur? Bu sorulara maalesef cevap veremiyoruz.

Karşılaştırmak için Türkiye’nin 29 yıldır Gümrük Birliği üyesi olduğu AB ile olan ticaret hacmine de bakalım.

Türkiye AB ülkelerine 2022 yılında 103 milyar dolarlık ihracat yaptı ve bu rakam 2023 yılında 104 milyar dolara çıktı. Türkiye’nin toplam ihracatında AB ülkelerinin payı %41 ve Türkiye’nin toplam ihracatında AB ilk sırada yer alıyor.

AB'den yapılan toplam ithalat ise 2022 yılında 93 milyar dolarken 2023'te bu rakam 106 milyar dolara çıktı. Türkiye’nin toplam ithalatında ise AB'nin payı %29.

Rakamlar Türkiye’nin dış ticaretteki yönünü ne tarafa çevirmesi gerektiğini çok net bir şekilde gösteriyor. Batıyla ilişkimizin Rusya başta olmak üzere BRICS ülkeleriyle olan siyasi ve ticari ilişkilerimize zarar vermesine izin vermeden, yüz yıldır olduğu gibi dengeli bir şekilde devam etmesi dışında bir alternatif görünmüyor.

İstanbul Kültür Üniversitesi
Uluslararası Ticaret ve Finansman Bölümü
Öğr. Gör. Dr. Mehmet Kayserili

F5HABER