Kıbrıs Barış Harekatı'nın 51.yıl dönümü...
Osmanlı Devleti’nin 1878’de Rusya’ya karşı yaşadığı savaş yenilgisinin ardından, yardım karşılığında geçici olarak İngiltere’ye kiralanan Kıbrıs, 5 Kasım 1914’te İngiltere tarafından tek taraflı olarak ilhak edildi.
Ada’nın İngiliz yönetimine resmen devri ise 1923’te imzalanan Lozan Antlaşması ile gerçekleşti.
Kıbrıslı Rumlar, 1821’den bu yana hayalini kurdukları "Enosis" yani Kıbrıs’ı Yunanistan’a bağlama planını İngiliz yönetimi döneminde açıkça dile getirmeye ve bu doğrultuda adımlar atmaya başladı.
Yunanistan’ın da desteğini alan Rumlar, adayı tamamen ele geçireceklerini düşünseler de diplomatik yollarla istediklerini elde edemeyince silahlı mücadeleye yöneldi.
Bu amaçla 1955 yılında terör örgütü EOKA’yı kuran Kıbrıslı Rumlar, 1 Nisan’da kanlı saldırılarına başladı.
YÜZLERCE KİŞİ ÖLDÜRÜLDÜ
"Enosis"e karşı olan herkesi hedef alan EOKA, 1958 sonuna dek 400 Rum, 109 Türk ve 100 İngiliz’i öldürdü; 33 Türk köyünün sakinleri ise örgütün baskıları nedeniyle göç etmek zorunda kaldı.
Saldırılara karşı direniş gösteren Kıbrıs Türkleri, 1958’de tüm savunma yapılarını Türk Mukavemet Teşkilatı (TMT) adı altında birleştirdi.
Adada büyüyen kaos, ancak 1959’da imzalanan Zürih ve Londra Antlaşmaları ile kontrol altına alınabildi. Bu anlaşmalarla, Türkiye, Yunanistan ve İngiltere’nin garantörlüğünde, 1960’ta Kıbrıs Cumhuriyeti kuruldu.
Ancak Türk toplumuna anayasa ile tanınan haklar, 1963’te Rum yönetimi tarafından tek taraflı olarak kaldırıldı. Bunun ardından, Kıbrıs Türklerine yönelik saldırılar yeniden başladı.
KANLI NOEL VE KUMSAL KATLİAMI
20 Aralık 1963 gecesi, Lefkoşa’nın Tahtakale semtinde Kıbrıslı Türkler Zeki Halil ve Cemaliye Emirali’nin otomobillerinde vurularak öldürülmesiyle başlayan olaylar, tarihe 'Kanlı Noel' olarak geçti.
Bu saldırılar sonucunda 364 Kıbrıslı Türk hayatını kaybetti, 103 Türk köyü boşaltıldı ve yaklaşık 25 bin kişi evsiz kaldı.
24 Aralık’ta Lefkoşa’nın Kumsal semtine yönelik saldırılar sırasında, Kıbrıs’taki Türk Alayı’nda görevli Binbaşı Nihat İlhan’ın eşi Mürüvvet İlhan ile çocukları Murat, Kutsi ve Hakan evlerinin banyosunda katledildi.
Küvette infaz edilen anne ve üç çocuğu, 'Kumsal Katliamı' ya da 'Banyo Katliamı' adıyla hafızalara kazındı. Bu trajedi, Kıbrıs Türk halkının uğradığı vahşetin en acı sembollerinden biri oldu.
ERENKÖY DİRENİŞİ VE CENGİZ TOPEL'İN ŞEHADETİ
5 Ağustos 1964’te Rum ve Yunan kuvvetleri, Kıbrıs Türk halkının önemli savunma noktalarından biri olan Erenköy’e saldırıya geçti. Bölgede yaşayan sivil halka yönelik ağır saldırılar başlatılırken, Yunan savaş uçakları Erenköy’ü bombaladı ve çok sayıda Kıbrıslı Türk bu saldırılarda şehit düştü.
Bu gelişme üzerine Türkiye, garantörlük hakkını kullanarak sınırlı bir hava harekâtı düzenledi. Türk Hava Kuvvetleri'nin müdahalesiyle toplu kıyımın önüne geçildi ve Rum kuvvetleri geri püskürtüldü.
8 Ağustos 1964’te gerçekleşen hava çatışmaları sırasında uçağı düşürülen Türk Hava Kuvvetleri pilotu Yüzbaşı Cengiz Topel, paraşütle atlayarak sağ kurtulmasına rağmen Rumlar tarafından esir alındı.
Ancak esaretinin ardından ağır işkencelere maruz kalan Topel, şehit edildi. Cengiz Topel, Kıbrıs'ta şehit düşen ilk Türk pilot olarak tarihe geçti.
1974 BARIŞ HAREKATI: GARANTÖRLÜK YETKİSİYLE GELEN MÜDAHALE
Adadaki gerilim yıllarca devam ederken, Türkiye 20 Temmuz 1974’te garantör devlet olarak uluslararası anlaşmalardan doğan hakkını kullanarak Kıbrıs Barış Harekâtı’nı başlattı. Türk Silahlı Kuvvetleri, Kıbrıs Türklerini korumak ve adaya barışı getirmek amacıyla sabaha karşı müdahaleye başladı.
Birleşmiş Milletler’in çağrısıyla 22 Temmuz’da ateşkes sağlandı ve taraflar silah bıraktı. Ancak kısa süre sonra başlayan Cenevre Görüşmeleri, Rum ve Yunan taraflarının uzlaşmaz tavrı ve Kıbrıs Türklerine yönelik katliam tehlikesinin sürmesi nedeniyle sonuçsuz kaldı.
PAROLA: AYŞE TATİLE ÇIKSIN
Bu koşullarda, 14 Ağustos 1974’te 'Ayşe tatile çıksın' parolasıyla ikinci aşama harekât başlatıldı. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin gerçekleştirdiği ikinci müdahale ile adada kalıcı barış ve güvenlik ortamı sağlandı.
Bu süreçte 498 Mehmetçik ve 786 Kıbrıslı Türk mücahit şehitlik mertebesine ulaştı. Kıbrıs Barış Harekâtı, hem Türk tarihine hem de Kıbrıs Türk halkının kaderine yön veren dönüm noktalarından biri oldu.
KIBRIS BARIŞ HAREKATINI DÜNYAYA İLK AA DUYURDU
Kıbrıs Barış Harekâtı'nın tüm sürecini yakından izleyerek kamuoyuna aktaran Anadolu Ajansı (AA), 20 Temmuz 1974 sabahı başlayan tarihi askeri müdahaleyi dünyaya ilk duyuran haber kurumu oldu.
Türk Silahlı Kuvvetleri'nin saat 06.00’da başlattığı harekâtı, AA yalnızca 10 dakika sonra, saat 06.10’da "Başbakan açıkladı: Kıbrıs’tayız" başlığıyla abonelerine servis etti.
Hemen ardından "Türk Ordusu Barış İçin Kıbrıs’ta" başlıklı haberle birlikte dönemin Başbakanı Bülent Ecevit’in şu ifadelerine yer verildi:
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti, Yunanistan'ın 15 Temmuz 1974’te Kıbrıs’taki düzeni silahlı zorbalıkla bozması üzerine, bu sabah şafak vakti, görevini büyük Türk ordusuna vermiştir. Bu çıkartma harekâtı, milletimize, insanlığa ve Kıbrıslılara şeref kazandıracaktır. Türkler Kıbrıs’a yalnızca Türkler için değil, Rumlar için de barış götürmek için gidiyor.
RADYOLAR MARŞ YAYININA GEÇTİ
AA muhabirleri, gelişmeleri anbean aktarırken Türkiye genelinde büyük bir heyecan yaşandı.
Ajans, "flaş… flaş… flaş…" koduyla haberini yayına sokarken, Başbakan Ecevit’in açıklaması kısa sürede dört bir yanda duyuldu. Radyolar, programlarını keserek marş yayınına geçerken; AA, TRT ve gazetelerin telefonları kilitlendi, halk gelişmeleri öğrenmek için adeta yarıştı.
Yabancı basın da harekâta kayıtsız kalmadı. Uluslararası haber ajansları ve radyo kuruluşları, yayın akışlarını keserek, Türk ordusunun dünya barışını sağlamak üzere Kıbrıs’a müdahale ettiğini duyurdu.
ECEVİT VE ERBAKAN'DAN TARİHİ AÇIKLAMA
Harekâtın hemen ardından, Başbakan Bülent Ecevit ve Başbakan Yardımcısı Necmettin Erbakan, Başbakanlık binası önünde yoğun bir basın topluluğuna açıklamalarda bulundu.
Ecevit, açıklamasında şu sözleri kaydetti:
“Türk Silahlı Kuvvetlerimiz, Kıbrıs’ta indirme ve çıkarma harekâtına başlamıştır. Allah milletimize, Kıbrıslılara ve tüm insanlığa hayırlı etsin.”
Başbakan Yardımcısı Erbakan ise şu ifadelerle harekâtın amacını vurguladı:
"Eğer karşımızda dirençle karşılaşmazsak kan dökülmeyecek. Bu hareket, dünya barışının teminine katkı sağlayacaktır. Bugün milletimize ve insanlığa hizmet etmenin huzuru ve bahtiyarlığı içindeyiz."
Anadolu Ajansı, sadece bir haber kurumu değil, aynı zamanda tarihe tanıklık eden bir bellek olarak, Kıbrıs Barış Harekâtı’nın hem tanığı hem de ilk sesi oldu.
