Mevzuatın hatalı ve/veya eksik yorumlanması, bilgi, deneyim, özen eksikliği ve benzeri nedenlerle mali tabloların gerçeklikten uzak kaldığı durumlarla sıklıkla karşılaşabiliyoruz. Kayıt dışı ekonominin, hazineye yükü rakamlarla ifade edilebilmekteyken hatalı ve/veya eksik içerikli mali tabloların, ekonomiye ne yük olduğuna dair net bir verimiz yoktur.

Muhasebenin tek düzene ve standartlara aykırılığı, vergi kaybına sebep olarak hazineye zarar vermekteyken, yersiz ve fazla vergi hesaplaması ile de mükellefe zarar verebilmektedir. Gerçeklikten uzak mali veriler, yöneticiler başta olmak üzere, bilgi kullanıcılarının yanlış kararlar almasına,  iflasa varan istenmeyen sonlara, neden olmanın yanı sıra, özellikle kaynak arayışındaki veya konkordato sürecindeki firmalara olumsuz etki etmektedir. Sektörel hassasiyetlerin, kayıtlara ve mali tablolara doğru yansıtılması önemlidir zira işletmeler, mali tablo analizi sonucu kredi ve benzeri kaynağa ulaşabilmektedir. Bunun bilinciyle, hesap ve kayıtlar oluşturulmalı ya da düzenlenmelidir.

Muhasebeye dair en büyük yanılgıdan biri, vergi mevzuatında yer alan defter tutma ve kayıt zamanıyla ilgili hükümlere uymanın tek başına yeterli olduğu, bir diğeri ise mali müşavirlik mesleğinin, kayıt tutma ve mali tabloları günü kurtaracak şekilde hazırlayıp, beyanname düzenlemekten ibaret olduğu kanısıdır. Maalesef, genel talep ve beklenti de bu yöndedir. Muhasebe sisteminin ve ekibinin yeterlik ölçütünün tanımlanmamış olması ile muhasebede sektörel uzmanlık alanlarının olmayışı işletmelerin en temel noksanlığıdır. Meslek, uzmanlık alanlarına ayrılmalıdır, hiç kimse, her şeyi, her konuyu bilemez ve bilemiyor da zaten. Meslek mensubunun uzmanlık alanı, bilgisi, deneyimi, hizmet alanı ve ücretinin belirlenmesinde etken kriter olmalıdır. Ne yazık ki hiçbir kıstas gözetmeksizin hizmet alıp vermeye devam edilen hallerin varlığı ve sonuçları ortadadır. Hatalı ve/veya eksik yorum ve uygulamalar, duruma göre mükellefi veya mali sistemi zarara uğratabilmektedir.

Teoride tekdüzen muhasebe sistemi, pratikte çok düzen olarak karşımıza çıkmaktadır. İlgili mevzuatına göre, finansal tablolar, açık ve anlaşılır olmalıdır, düzenli bir işletme faaliyeti akışının gerekli kıldığı süre içinde çıkarılmalıdır. Şirketlerin finansal tabloları, Türkiye Muhasebe Standartlarına göre şirketin malvarlığını, borç ve yükümlülüklerini, öz kaynaklarını ve faaliyet sonuçlarını tam, anlaşılabilir, karşılaştırılabilir, ihtiyaçlara ve işletmenin niteliğine uygun bir şekilde; şeffaf ve güvenilir olarak; gerçeği dürüst, aynen ve aslına sadık surette yansıtacak şekilde çıkarılmalıdır.

Peki, kaç işletmenin muhasebe sistemi ve mali tabloları bu tanımlamaya uyarlıdır acaba? Muhasebe Standartları ve Tek Düzen Hesap Planı belli bir sisteme ve mantığa göre oluşturulmuştur. Bunun dışına çıkıldığında, mali veriler, hedeflenen amacın uzağında, düzenleyicileri açısından usulsüz, kullanıcıları açısından da yanıltıcı olacaktır. Muhasebeye konu her bir hareketin, ait olduğu hesapta takibi ve mali tabloları oluşturan her aşamanın birbirini tamamlayıcı nitelikte olduğu göz ardı edilmemelidir.

Birçok işletme tarafından maliyetli bulunsa da kendi bünyesinde iyi işleyen bir muhasebe sisteminin varlığı ve dışarıdan alınacak danışmanlık / denetim desteği, karşılaşılması olası ceza tutarlarından, yersiz ve/veya fazla ödenen vergi yükünden daha maliyetli olmayacaktır. Mali müşavirlik mesleği, kayıt tutma, bildirim ve beyan muhasebeciliğinden kurtarılmalıdır. Ezber edilmiş vergi muhasebeciliği terk edilmeli, yerine etkin bir danışmanlık ve denetim hizmeti ile desteklenen yönetim muhasebesi odaklı bir muhasebe oturtulmalıdır. Bu halde, her tür hesaplamanın, daha sağlıklı verilerle olacağı açıktır.

Muhasebe sürecinin günü kurtaracak kayıt tutma ve beyanname düzenleme faaliyeti olmadığı hususunun görmezden gelinmesinin ekonomiye görünmez maliyetini iyi hesaplamak gerekir. 

Muhasebecilik ve mali müşavirlik mesleği, ayrışarak içinde bulunduğu döngüden kurtarılmalı ve ekonominin gereklerine uyarlanmalıdır. Adında serbest olup da bu denli bağımlı icra edilen ve bu denli içinde olup da ekonomiye sağladığı katkı sorguya muhtaç başka bir meslek daha var mıdır?