“Kaptanı usta olmayan gemiye, her rüzgâr kötüdür.” Liyakatsizliği tartışmasız büyük oranda
anlatan en kıymetli söz bu değil mi? Ünlü filozof George Herbert’e katılmamak,
bu sözün önünde şapka çıkarmamak mümkün mü? Türkiye’de özellikle kamu
kurumlarında kangren haline gelmiş liyakatsizlik, bugün özel sektöre de
sıçramış durumda. Tam bir kanser hali! Bir de bu kişilerin “Ben bu işi bilirim,
şu işi bilirim” tavırlarıyla kendilerini bilgiç gibi yutturma çabaları yok mu?
Oldukça komik.
Hâlbuki paçalarından liyakatsizlik, bilgisizlik, ilgisizlik
aktığının farkında değiller. Bakınız! Adaletin en güzel tezahürlerinden biri
olan liyakatin en önemli unsuru insandır. Liyakat sistemi, insandan verim elde
edilmesini ve yönetimin başarılı olmasını sağlar. Bugün bu tezden maalesef
tamamen uzak bir anlayışın içerisindeyiz. Ülkemizde yeterlilik kavramı bir
kenara itilmiş, bu kavramın yerini bağlılık almıştır.
Peki bunca liyakatsizlik, ehliyetsizlik, bilgisizlik
içerisinde her şey yolundaymış gibi nasıl görünüyor? Gerçekleri görelim.
Çarkların düzgünce işlemediği, birbirini ezerek, üst üste binerek yol aldığı,
yıllar öncesinde işin ehli insanlar tarafından inşa edilmiş sistemin; bu
dönemde zoraki ilerlediği bir çağdayız. Ülke olarak yavaş yavaş duvara toslayacağımız,
hatta kimine göre tosladığımız günlerdeyiz. Hani diyoruz ya; 50 yıl geriye
gitsek, 30 yıl ileriye gideriz. Tam da o noktayız.
Siyaset Bilimi’nin tanımladığı meritokrasi kuramı da
liyakati temel alır. Toplumun/kurumların yetenekli insanlar tarafından
yönetilmesi ve kaynakların paylaşımında liyakat ve başarı esaslarının
gözetilmesini ifade eder. Osmanlı dahi hükmettiği topraklarda devşirme
sistemini kurup liyakata büyük önem vermiştir. Ülkeleri, toplumları, kurumları
bütünleştiren ve başarıyı getiren bu sistemlerdir. Günümüzde ise meritokrasiyi,
devşirmeyi bırakın; Mevlânâ perspektifinden liyakat ilkesini bile görmezden
geliyor, “Benim gözümde hiçbir şey yoktur. Ben yalnız liyakat aşağıyım” diyen
Gazi Mustafa Kemal Atatürk’e kulak vermiyoruz. Böylelikle, kaçınılmaz ve hazin
sonumuzu hazırlıyoruz.