Türkiye'de internet kullanımı hızla artarken, devletin dijital alan üzerindeki kontrolü de aynı paralelde büyüyor. 2023’ün son çeyreğinde açıklanan Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, internet erişimi olan hane oranı %94'e ulaştı. Ancak bu yüksek erişim oranı, özgürlükle değil, daha çok denetimle birlikte geliyor. Son yıllarda çıkarılan yasalar ve yapılan düzenlemeler, Türkiye'de internetin özgür bir mecra olmaktan çıkıp daha kontrollü bir platforma dönüşmesine neden oldu.
Şeffaflık mı? Yoksa sansür mü? Bu sorunun cevabı giderek daha karmaşık hale geliyor. Özellikle sosyal medya platformlarına getirilen yükümlülükler, içerik kaldırma emirlerinin artması ve yerli temsilci bulundurma zorunluluğu, kullanıcıların dijital hareketlerini yakından etkiliyor.
İnternette Gezinmek Artık O Kadar Basit Değil
Eskiden sadece birkaç tıkla ulaşılan içeriklere artık bazı filtrelerle erişilebiliyor. Türkiye'de 5651 sayılı yasa kapsamında yapılan son değişikliklerle birlikte, internet sağlayıcılarına daha fazla yükümlülük getirildi. Artık, BTK (Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu) sadece mahkeme kararıyla değil, resen erişim engeli getirme yetkisine sahip.
Bu durum, özellikle haber siteleri, YouTube içerikleri ve Twitter paylaşımlarında sık sık kendini gösteriyor. Bir içerik şikayet edildiğinde ya da “kamu düzenine aykırı bulunduğundan hızlıca yayından kaldırılabilir. Öyle ki, Freedom House’un 2023 raporuna göre Türkiye, "özgür olmayan internet" kategorisinde yer almaya devam ediyor.
VPN: Artık Sadece Teknoloji Meraklılarının Tercihi Değil
VPN bağlantınızı kontrol etmek için Mac için VPN kullanabilirsiniz. Hem teknoloji meraklıları hem de sıradan kullanıcılar, özellikle profesyonel alanda Mac için VPN'i tercih ediyor. Mac için VPN ile kurumsal ağlara güvenli bir şekilde erişebilir, herkese açık erişim noktalarını özgürce kullanabilir ve yurtdışından haber okuyabilirsiniz. Bir VPN sağlayıcısı seçerken VPN sunucularının sayısına, itibarına, güvenlik teknolojilerine ve kayıt tutmama politikasına dikkat edin. VeePN bu parametrelere uygundur.
Statista'nın 2023 verilerine göre, Türkiye'deki internet kullanıcılarının %36’sı en az bir kez VPN kullanmayı tercih etti. Bu oran, birçok Avrupa ülkesinin üzerinde. Çünkü Türkiye’de VPN artık bir seçenek değil, çoğu kullanıcı için bir ihtiyaç haline geldi.
Yeni Düzenlemelerle Neler Değişti?
2022 yılında yürürlüğe giren “Dezenformasyonla Mücadele Yasası” internet denetimini yeni bir boyuta taşıdı. Artık “halkı yanıltıcı bilgiyi yaymak” suç kapsamına alındı ve bir yıla kadar hapis cezası ile karşı karşıya kalmak mümkün. Ancak, bu düzenlemenin sınırları oldukça belirsiz.
Ne “yanıltıcı bilgi” olduğu, kimin tarafından ve neye göre belirlendiği konuları net değil. Bu da kullanıcıların kendi görüşlerini paylaşma konusunda kendilerini sansürlemelerine yol açıyor. İnsanlar, bir tweet atmadan önce iki kere düşünüyor, hatta bazen hiç düşünmeden silmeyi tercih ediyor.
Dijital Ayak İzlerinize Dikkat Edin
İnternette dolaşırken bıraktığınız izler, artık sadece reklam algoritmaları için değil, aynı zamanda devlet denetimi için de birer ipucu. Sosyal medya paylaşımlarınız, arama geçmişiniz, hatta hangi içeriklere ne kadar süre baktığınız bile anlam kazanıyor.
Bu yüzden gizlilik önlemleri almak artık bir lüks değil, bir zorunluluk. Çerez ayarlarını kontrol etmek, güvenilir tarayıcılar kullanmak ve gerektiğinde anonimleştirici araçlar kullanmak temel önlemler arasında. Bu noktada, yukarıda bahsedilen VeePN VPN’ler tekrar gündeme geliyor. Herkes hacker olmak zorunda değil, ama en azından dijital dünyada nasıl iz bırakmayacağını bilmek artık temel bir dijital beceri.
Peki Bu Kısıtlamalarla Nasıl Baş Edilir?
İçerik engellemeleri arttıkça, kullanıcılar daha yaratıcı yollar bulmak zorunda kalıyor. Örneğin; içeriklerin ekran görüntüsüyle ya da PDF olarak paylaşılması, “kısaltma kodları” ile bahsetmek, yabancı dilde yorumlar yapmak gibi yöntemler oldukça yaygınlaştı. Hatta bazı kullanıcılar, içerikleri WhatsApp gruplarında ya da e-posta listelerinde paylaşarak “görünmez” bir ağ kuruyor.
Burada bir not düşmek gerek: VPN kullanımını bir tık ileri taşıyıp, sadece konum değiştirme değil, aynı zamanda tarayıcı seviyesinde şifreleme sağlayan gelişmiş servisleri tercih etmek, takip edilme riskini azaltabilir.
Sansür, Denetim, Direniş: Dengede Kalmak Mümkün mü?
Bu kadar yoğun bir dijital baskı ortamında denge kurmak kolay değil. Bir yanda ifade özgürlüğü, diğer yanda kamu güvenliği ve “milli değerler.” Hükümetin bakış açısı, “dijital vatanın” da fiziksel sınırlar kadar korunması gerektiği yönünde. Ancak, bu koruma refleksi zaman zaman orantısız adımlara dönüşebiliyor.
İnsanlar ifade etmek istedikleri şeyleri başka şekillerde dile getirmenin yollarını buluyorlar. Mizah, ironi, metafor ve semboller, özellikle genç kullanıcılar arasında en sık başvurulan yöntemler arasında. Bu da interneti daha renkli, ama aynı zamanda daha şifreli bir hale getiriyor.
Sonuç: Dijital Bilinç Şart
Türkiye’de internet üzerindeki denetimin artması, kullanıcıları pasif birer izleyici olmaktan çıkarıp daha bilinçli bireyler olmaya zorluyor. Artık bir bağlantıya tıklamadan önce iki kere düşünmek, paylaşmadan önce içerik kaynağını kontrol etmek, güvenlik araçlarını bilmek ve kullanmak gerekiyor.
Kısıtlamalarla baş etmek mümkün. Ama bunun yolu teknolojiye karşı değil, teknolojiyle birlikte hareket etmekten geçiyor. Dijital dünyanın bir vatandaşı olmak, tıpkı fiziksel dünyada olduğu gibi; haklarını bilmek, ama aynı zamanda sorumluluklarını da unutmamak mümkün.
Ve evet, hâlâ VPN kullanmıyorsanız, dijital oyunun kurallarını eksik oynuyorsunuz demektir.