Durango eyaletindeki seçmenler önümüzdeki hafta sonu Meksika’nın ilk yargı seçimlerinde oy kullanırken, Leopoldo Chavez federal 2015 yılında 4 kilogramdan fazla metamfetamin kaçırmaktan hüküm giyip ABD'de neredeyse altı yıl hapis yatmış olmasına rağmen yargıç adayı olarak oy pusulasında yer alacak
Chavez daha önce uyuşturucu suçlarından hüküm giymişti. Seçimin yapıldığı Durango da, marihuana ve afyon haşhaşı yetiştirilen, kartel kontrolündeki "Altın Üçgen" bölgesinin bir parçası.
Chavez, Facebook’ta paylaştığı bir videoda, “Kendimi hiçbir zaman kusursuz bir aday olarak tanıtmadım” dedi. Saklayacak hiçbir şeyi olmadığını ve cezasını çektiğini belirtti. Reuters’ın yorum talebini ise yanıtsız bıraktı.
"İftira ve karalama"
Yakınlardaki Pasifik kıyısı eyaleti Jalisco’da ise, Francisco Hernandez de ceza yargıcı olmak için yarışıyor. O da son yargıçlık görevinde, Federal Yargı Konseyi tarafından cinsel istismar ve yolsuzluk iddialarıyla yürütülen bir soruşturma sonucunda görevden alınmıştı.
Hernandez, Reuters’a yaptığı açıklamada suçlamaların “iftira ve karalama” olduğunu belirterek, “Bırakın halk beni yargılasın” dedi.
Nuevo Leon’da ise Fernando Escamilla federal ceza yargıcı olmayı umut ediyor. Ultra şiddetli Los Zetas kartel üyelerinin avukatlarına hukuki danışmanlık yaptığı geçmişinin aleyhine kullanılmaması gerektiğini söylüyor. Reuters’a verdiği röportajda, kartel liderlerine verdiği iade hukuku danışmanlığı bilgisinin bir avantaj olduğunu savunurken şöyle dedi: “Uluslararası hukuk ya da iade hukuku danışmanı olmak size kötü bir kamu imajı mı kazandırır? Sanmıyorum, çünkü bu sadece bu tür durumları yönetme yetkiniz ve bilginiz olduğunu gösterir."
Hukukçular uyarıyor
1 Haziran’daki seçimler öncesi sivil toplum örgütleri, yargıç dernekleri ve bazı Meksikalı milletvekilleri, ülkenin hukuk devleti ilkesinin tehlikeye atılabileceği uyarısında bulunuyor.
Tartışmalı yargı reformu, solcu eski Başkan Andres Manuel Lopez Obrador tarafından önerilmiş ve halefi Claudia Sheinbaum tarafından desteklenmişti. Her iki isim de reformun, bozuk yargı sistemindeki yolsuzluğu temizleyeceğini ve halkın kimin yargıç olacağına karar vermesini sağlayacağını savundu.
Yaklaşık 5 bin aday, Yüksek Mahkeme yargıçları da dahil olmak üzere 840’tan fazla federal görev için yarışıyor.
20 adayın sabıka kaydı var
Ancak seçimlere bir haftadan az kalmışken, Meksikalı insan hakları grubu Defensorxs, yaklaşık 20 adayın sabıka kayıtlarının bulunduğunu, yolsuzlukla ilişkilendirildiğini ya da kartellerle bağlarının olduğunu ortaya koydu.
Bu adaylar arasında uyuşturucu baronu Joaquin “El Chapo” Guzman’ın avukatı da var.
Sivil toplum kuruluşlarından oluşan Yargı Seçimleri Gözlemevi (OEJ) tarafından yapılan analiz ise, karşısında rakip olmayan 130’dan fazla adayın yüksek kazanma ihtimaline sahip olduğunu belirtti ve yüzlerce ismi içeren karmaşık oy pusulalarının seçmenleri yanıltabileceği uyarısında bulundu.
Eylül 2024’te kabul edilen reform, dönemin ABD Büyükelçisi Ken Salazar tarafından Meksika demokrasisi için tehdit olarak eleştirilmişti.
Organize suçun yargı müdahalesi
Eleştirmenler, bu reformun son yıllarda Batı Yarımküre’de gerçekleştirilen en geniş kapsamlı yargı değişikliklerinden biri olduğunu ve Morena partisinin denetlenmesini zorlaştıracağını, organize suç gruplarının yargıya daha fazla nüfuz etmesine neden olabileceğini söylüyor.
Reform, Yüksek Mahkeme yargıçlarının sayısını 11’den 9’a indiriyor, görev sürelerini 12 yıla düşürüyor, 35 yaş alt sınırını kaldırıyor ve gerekli hukuk deneyimini beş yıla indiriyor. Aynı zamanda yargı çalışanlarının bazı haklarını kaldırıyor ve 50 bin üyeli yargı sistemini denetlemesi gereken beş kişilik bir disiplin kurulu oluşturuyor. Eleştirmenlere göre bu sayı yetersiz.
Defensorxs başkanı Miguel Meza, adaylar arasında tespit ettikleri isimlerin hükümetin denetim sistemindeki ciddi zayıflıkları ortaya koyduğunu söylüyor. Adayların doğuştan Meksika vatandaşı olması, hukuk diploması sahibi olması, “iyi şöhrete” sahip olması ve ciddi suçlardan sabıkasız olması gerektiği belirtiliyor.
Meza, aday listesini incelediklerini ve daha açıklamadıkları başka sorunlu adaylar da tespit ettiklerini söyledi.
“Gördüğümüz her şey bu reformun hızla geçirilmesinin bir sonucu”
Adayların yurtdışı mahkûmiyetleri ya da geçmişte temsil ettikleri kişiler açısından taranmadığını belirten Meza, sorunun büyük ölçüde reformun aceleye getirilmesinden kaynaklandığını ifade etti:
“Gördüğümüz her şey bu reformun hızla geçirilmesinin bir sonucu” dedi.
Sheinbaum’un ofisi ve Meksika’nın federal yargısı, reform ve denetim süreciyle ilgili yorum taleplerine yanıt vermedi.
İktidar koalisyonu ve seçim otoritesi, uygunlukla ilgili sorumluluğu üzerinden atarak, seçime bu kadar az süre kala yapılacak bir şey kalmadığını söyledi. Seçimi kazanan ancak uygun olmadığı kanıtlanan adaylar, seçimden sonra görevden alınacak.
Yargıçlar ve Hakimler Ulusal Birliği (JUFED), tartışmalı aday listesinin, reformun Meksika'daki yargı bağımsızlığına tehdit oluşturduğuna dair görüşlerini doğruladığını açıkladı.
“Bu seçim süreci tehlikeli,” diyen JUFED ulusal direktörü Juana Fuentes, “Suç bağlantılı çıkar gruplarının ya da onları temsil eden kişilerin devreye girme riski ciddi.”
Meksika’daki mevcut Yüksek Mahkeme yargıçlarının çoğu, seçimlere katılmayacağını ve bunun yerine istifa edeceğini açıkladı.
El Chapo’nun 2016’daki eski avukatı Silvia Delgado, 1 Haziran’daki yargı seçimleri öncesinde Ciudad Juarez'de kampanya materyalleri dağıtıyor.
Adaylar, siyasi partilerle bağlantı kuran kampanya materyali kullanamıyor, siyasi partilerce düzenlenen etkinliklere katılamıyor ya da herhangi bir bağış kabul edemiyor.
El Chapo'nun avukatı dikkat çekiyor
En fazla dikkat çeken adaylardan biri, 2016’da Sinaloa Karteli lideri El Chapo’nun avukatlığını yapan Silvia Delgado oldu. O dönemde El Chapo’nun ABD’ye iade edilmeden önce cezaevinde haftalık olarak ziyaret edilip bilgilendirildiği belirtiliyor.
Şimdi, Chihuahua’da ceza yargıcı olmak istiyor.
El Chapo’yu savunmasının bir kariyer fırsatı olduğunu ve yeniden olsa yine yapacağını söylüyor:
“Bu, benim için bir yükselme fırsatıydı... Bu kadar ünlü bir kişinin davasında çalışmak ilgimi çekti.”
El Chapo’nun avukatlarıyla davadan bu yana iletişim kurmadığını söyleyen Delgado, sadece El Chapo’nun ABD-Meksika vatandaşı eşine çocuklarını ABD’ye götürmesi konusunda yardım ettiğini belirtiyor.
Delgado, aktivist Meza’yı "sorumsuz" olmakla ve kendisine doğrudan saldırmayı amaçlayan “Robin Hood grubu” yönetmekle suçladı.
Meza ise, Defensorxs’un herhangi bir adaya saldırma niyetinde olmadığını, sadece adaylarla ilgili riskleri kamuoyuna açıklamak istediklerini söyledi: “Amacımız halkı bilgilendirmek, böylece oy hakkını kullanırken bu riskleri göz önünde bulundurabilirler.”
“Silvia Delgado örneğinde bu riskin açık olduğu bize net geliyor,” diye ekledi. El Chapo’yu savunması dışında başka bir sorun tespit edilmediğini de belirtti.