Bir Kraliyet Deniz Piyadesi tarafından hatayla gönderilen bir e-posta, 25 bin Afgan'ın, aralarında aile fertlerinin de bulunduğu, Taliban ile savaşta Britanya askerlerine destek vermiş kişilerin bilgilerini içeren bir listeyi açığa çıkardı. Bu kritik hata, hem insan hayatlarını tehlikeye attı hem de İngiltere hükümetini milyarlarca poundluk bir krizle karşı karşıya bıraktı.
Kazanın detayları
İngiltere Özel Kuvvetleri'nin merkez üssü Regent’s Park Barracks'ta görev yapan ve sığınmacı başvurularını incelemekle sorumlu olan bir Kraliyet Deniz Piyadesi, Şubat 2022'de, Afganların Birleşik Krallık'ta oturum hakkı kazanması için yürütülen Afghan Relocations and Assistance Policy (ARAP) programına başvuran yaklaşık 25 bin kişinin detaylarını içeren bir elektronik tabloyu, Birleşik Krallık'taki güvenilir Afgan temaslarına yanlışlıkla iki kez gönderdi.
Gönderilen liste, başvuru sahiplerinin kimlik bilgileri ve aile üyelerini içeriyordu. Bu liste, Birleşik Krallık'a sığınma başvurusunda bulunan Afganların Taliban tarafından hedef alınma riskini büyük ölçüde artırdı. Gönderilen kişiler, Afganistan'da halen bulunan Taliban destekçilerine isimleri iletince, hayatları tehlikeye girmiş oldu.
Gizlilik ve hukuki mücadele
Veri sızıntısının kamuoyuna yansımasının ardından, savunma bakanlığı (MoD) 1 Eylül 2023’te yüksek mahkemeden “süper tedbir kararı” aldı. Bu kararla, hem veri ihlalinin detaylarının hem de tedbir kararının varlığının basına ve halka açıklanması engellendi. Mahkeme, böyle bir gizliliğin hayat kurtaracağı gerekçesiyle bu olağanüstü önlemi uygun gördü.
Bununla birlikte, mahkeme yargıcı Mr Justice Chamberlain, bu tür gizliliklerin “sansüre yol açtığını” ve milyonlarca poundluk kamu harcamasının, hayatları doğrudan etkileyen bu kararların, medya ve parlamentonun denetimi olmadan alındığını eleştirdi.
Zaman çizelgesi
Şubat 2022: Hata sonucu elektronik tablo yanlışlıkla Afgan temaslarına gönderildi.
14 Ağustos 2023: Bir Facebook kullanıcısı veritabanından bazı bilgileri paylaşarak skandalı ortaya çıkardı.
15 Ağustos 2023: Savunma Bakanı’na, Taliban'ın “öldürme listesine” sahip olabileceği uyarısı yapıldı.
1 Eylül 2023: Yüksek Mahkeme süper tedbir kararı verdi.
Kasım 2023: Kabine alt komitesi, zarar gören kişilere yönelik 120 ile 350 milyon pound arasında bir tazminat paketi planladı.
Şubat 2024: Yargıç kararında, hükümetin risk altındaki kişilere yardımda yetersiz kaldığını ve bu kararların kamuoyundan gizlendiğini belirtti.
21 Mayıs 2024: Yargıç, süper tedbir kararının kaldırılmasını istedi, ancak temyiz sonucu karar devam etti.
15 Temmuz 2025: Süper tedbir kararı kaldırıldı.
Toplam maliyet
Hükümet, listede adı geçen 11 bin 500’den fazla Afgan’ın Birleşik Krallık’a getirileceğini, fakat bunun kamuoyuna ve parlamentoya açıklanmadan gerçekleştirildiğini belirtti. Bu resettlement (yeniden yerleştirme) operasyonunun toplam maliyetinin 6 ila 7 milyar pound arasında olduğu tahmin ediliyor.
Savunma Bakanlığı, verinin Taliban’ın eline geçtiği ihtimalini ciddiye alarak, Afşinler’e yönelik özel yerleştirme programları başlattı ve ihlalin kamuoyuna yansımasını engellemek için mahkemeye başvurdu.
Veri ihlali nasıl ortaya çıktı?
Hükümetin veri sızıntısını fark etmesi, Ağustos 2023'te Facebook'ta bir kullanıcının listeyi paylaşmasıyla oldu. Bu kişi, listenin gerçekliğini kanıtlamak için başvuru sahiplerine ait kişisel bilgileri ifşa etti. İhlalin duyulmasının ardından, İngiltere ve Pakistan’daki yetkililer Afşinler’i uyararak, kendilerini resmi hükümet yetkilisi olarak tanıtanlardan gelen mesajlara dikkat etmelerini istedi.
Yetkililer, bu bilgilerin bir suç soruşturması başlatılmasını gerektirmediği kararını verdi. Ancak veri, en az bir durumda beş haneli rakamlara ulaşan yüksek meblağlara satıldı.
Yargıç Chamberlain, kamuoyunun bilgi edinme hakkının ve parlamentonun denetiminin engellenmesinin demokrasiyi zedelediğini belirtti. Ayrıca, hükümetin harcamaları ve yerleştirme kararları hakkında “gerçek olmayan ya da eksik bir anlatım” sunduğunu ifade etti.
Muhalefet ve bazı hukukçular, yaşananların şeffaflık eksikliği ve demokratik hesap verebilirlik açısından ciddi bir kriz olduğunu vurguladı.
2025 Temmuz’unda mahkeme süper tedbir kararını kaldırdı. Bu sayede gazeteler ve kamuoyu yaşananların tamamını öğrenebilecek. O tarihe kadar yaklaşık 16 bin Afgan ve yakınları güvenli şekilde İngiltere’ye taşındı.
Eski bir savunma istihbarat yetkilisinin yaptığı incelemeye göre, Taliban’ın bu bilgileri kullanarak kapsamlı bir intikam planı yaptığına dair yeterli kanıt bulunmamakta. Buna rağmen, milyonlarca poundluk kamu kaynaklarının kullanıldığı bu süreç hala tartışmaların merkezinde.