ABD Savunma İstihbarat Ajansı’na (DIA) göre, ABD’nin İran’ın nükleer tesislerine düzenlediği saldırılar, programı yalnızca birkaç ay geriye itti. Başkan Donald Trump’ın öne sürdüğü gibi İran’ın nükleer altyapısının “tamamen yok edilmediği” belirtildi.
Konuya yakın iki kaynak, DIA tarafından Pazartesi günü hazırlanan raporun, Trump ve İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun İran’ın nükleer tesislerine yönelik açıklamalarıyla çeliştiğini aktardı. Rapora göre, Fordo, Natanz ve İsfahan’daki nükleer tesislere yönelik Pazar günü düzenlenen saldırılar ciddi hasar verdi, ancak tesisler tamamen imha edilmedi.
Raporda, İran’ın nükleer silah üretiminde kritik rol oynayan zenginleştirilmiş uranyumun bir kısmının saldırılardan önce farklı noktalara taşındığı ve bu stokun büyük oranda korunduğu ifade ediliyor. Ayrıca, uranyumu silah seviyesine çıkarmak için kullanılan santrifüjlerin büyük kısmının da sağlam kaldığı belirtildi.
Beyaz Saray: “Rapor Tamamen Yanlış”
Beyaz Saray, DIA raporuna sert tepki göstererek “kesinlikle yanlış” ifadelerini kullandı. Beyaz Saray Sözcüsü Karoline Leavitt yaptığı açıklamada, “Bu sözde değerlendirmeyi sızdırmak, Başkan Trump’ı ve operasyonu başarıyla gerçekleştiren kahraman pilotlarımızı itibarsızlaştırmaya yönelik açık bir girişimdir. Herkes bilir ki, 14 adet 30 bin librelik bomba hedeflerine mükemmel şekilde isabet ederse sonuç tam anlamıyla yok oluştur,” dedi.
CIA ve Ulusal İstihbarat Direktörlüğü (ODNI), raporla ilgili yorum yapmaktan kaçındı. İsrail hükümeti ise henüz saldırılara ilişkin resmi bir değerlendirme paylaşmadı.
Trump’ın özel temsilcisi Steve Witkoff ise, ABD ve diğer ülkelerin hasar raporlarını gördüğünü belirterek, “Bu değerlendirmeyi gazetecilere sızdırmak vatan hainliğidir, soruşturulmalıdır,” ifadelerini kullandı.
Trump ve Netanyahu: Tamamen yok ettik
Trump son günlerde yaptığı açıklamalarda, saldırılar sonucunda İran’daki nükleer tesislerin “tamamen yok edildiğini” ve “İran’ın bu tesisleri asla yeniden inşa edemeyeceğini” savundu. Netanyahu ise televizyonda yaptığı konuşmada, “Onlarca yıldır İran’ın nükleer silaha sahip olamayacağını söylüyordum ve bugün ABD ile birlikte İran’ın nükleer programını yerle bir ettik,” ifadelerini kullandı
Uydu görüntüleri ve uzmanların yorumu
Amerikan uydu görüntüleme şirketi Maxar Technologies, saldırılardan günler önce Fordo tesisinde kamyonlar ve iş makinelerinin görüldüğünü açıkladı. Şirketin kıdemli direktörü Stephen Wood, “19
Haziran’da çekilen görüntülerde, yer altı tesis girişlerinin toprakla kapatıldığı açıkça görülüyor,” değerlendirmesinde bulundu.
Bazı uzmanlar, bu hareketliliğin İran’ın yüksek derecede zenginleştirilmiş uranyumunu ve bazı santrifüjleri daha güvenli bir yere taşıdığına işaret ettiğini söylüyor.
Nükleer Tehdit Girişimi’nin başkan yardımcısı ve eski ABD istihbarat analisti Eric Brewer, “İran’ın %60 saflıktaki uranyumunu Fordo’dan bir kamyona yüklemesi ve başka bir yere taşıması oldukça olası,” değerlendirmesinde bulundu. Ancak santrifüjlerin hassas yapısı nedeniyle taşınmasının daha zor olduğuna dikkat çekti.
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı Rafael Grossi, İran’ın 13 Haziran’da İsrail’in saldırılarının başladığı gün kendisine, nükleer malzeme ve ekipmanları korumak için “özel önlemler” alacaklarını bildirdiğini aktardı.
İran'dan üçüncü tesis duyurusu
Saldırılardan sadece bir gün önce, İran yetkilileri İsfahan’da üçüncü bir nükleer zenginleştirme tesisi kurduklarını ve faaliyete geçireceklerini duyurmuştu. Ancak ABD ve İsrail’in bombardımanından sonra bu tesisin ne durumda olduğu net değil.
'Gizlice devam edebilirler'
Silah Kontrolü Derneği’nin Nükleer Silahsızlanma Politikası Direktörü Kelsey Davenport, “Eğer İran santrifüjlerini önceden gizlediyse, çok küçük bir tesisle bu uranyumu hızla silah seviyesine çıkarabilir,” dedi.
Ancak uzmanlar, İran’ın gizli bir program başlatması durumunda dahi, mevcut saldırılar nedeniyle önemli ekipman ve nitelikli personel kayıpları yaşadığı için bu sürecin zorlu olacağını vurguluyor.
Birleşmiş Milletler nükleer gözlemcilerine göre İran’ın şu anda yaklaşık 408 kilogram %60 saflıkta uranyumu bulunuyor. Teorik olarak, bu miktarın yaklaşık 42 kilogramı %90’a çıkarıldığında bir nükleer bomba yapımı için yeterli.
ABD Başkan Yardımcısı JD Vance ise, “İran’ın %60 oranında zenginleştirilmiş uranyumu olabilir, ancak bunu %90’a çıkaracak ve nükleer silaha dönüştürecek yetenekleri yok edildi. Bu, programlarının yok edilmesi anlamına gelir,” diye konuştu.