Otomotivde kriz kapıda: Çin’in nadir toprak yasağı fabrikaları durdurabilir!

Çin’in Nisan 2025’te nadir toprak mıknatısları için başlattığı ihracat kısıtlamaları, küresel otomotiv sektörünü sarsıyor. General Motors, Toyota, Volkswagen, Hyundai gibi devleri temsil eden Otomotiv İnovasyonu İttifakı, 9 Mayıs’ta Trump yönetimine yazdığı mektupta, bu mıknatısların kıtlığının haftalar içinde ABD’deki otomobil fabrikalarını kapatabileceği uyarısında bulundu.

Nadir toprak mıknatısları, otomatik şanzımanlar, alternatörler, silecek motorları, kilitlenme önleyici fren sensörleri, emniyet kemerleri, direksiyon sistemleri ve kameralar gibi kritik bileşenlerde kullanılıyor. İttifak, “Bu elementlere güvenilir erişim olmazsa, otomotiv tedarikçileri üretim yapamaz. Bu, üretim hacimlerinin azalması veya montaj hatlarının tamamen durması anlamına gelebilir” dedi. MEMA ve Araç Tedarikçileri Derneği de mektubu imzalayarak krizin ciddiyetini vurguladı.

Çin’in Kısıtlamaları: İhracat Yarı Yarıya Düştü

Çin, küresel nadir toprak mıknatıs işleme kapasitesinin %90’ından fazlasını kontrol ediyor. Nisan başında getirilen yeni kurallar, ihracatçıların Pekin’den lisans almasını zorunlu kılıyor. Ancak bu süreç, yüzlerce sayfalık belgeler ve belirsizliklerle dolu. Sonuç olarak, Nisan’da Çin’den nadir toprak mıknatıs ihracatı yarı yarıya azaldı.

Volkswagen’in bazı tedarikçileri lisans alabilse de, Hintli otomobil üreticileri henüz lisans alamadı ve Haziran başında üretimi durdurma riskiyle karşı karşıya. Alman Bosch, tedarikçilerinin Çin’in “karmaşık ve zaman alıcı” lisans süreçlerinden şikayetçi olduğunu belirtti.

Trump’tan Çin’e Sert Tepki

ABD Başkanı Donald Trump, 31 Mayıs’ta Truth Social platformunda, Çin’i tarifeler ve ticaret kısıtlamalarını geçici olarak kaldırmayı öngören bir anlaşmayı ihlal etmekle suçladı: “Çin, bazıları için şaşırtıcı olmayacak şekilde, bizimle yaptığı anlaşmayı tamamen ihlal etti.”

ABD Ticaret Temsilcisi Jamieson Greer, CNBC’ye yaptığı açıklamada, Çin’in nadir toprak mıknatıs ihracatındaki kısıtlamaları kaldırmayı kabul ettiğini, ancak yeterince hızlı hareket etmediğini söyledi: “Bu kritik minerallerin bazıları söz verildiği şekilde akmıyor.” Hazine Bakanı Scott Bessent ve Greer, bu ay Cenevre’de Çinli yetkililerle konuyu görüştü, ancak ilerleme sınırlı.

Ticaret Savaşı ve Misilleme Riski

Çin’in Washington Büyükelçiliği, ihracat kontrollerini kötüye kullanan tarafın ABD olduğunu, özellikle yarı iletken sektöründe bunun görüldüğünü savundu. Görüşmelere yakın bir ABD’li yetkili, Cenevre’deki görüşmelerin yalnızca tarifeler ve Çin’in karşı önlemlerine odaklandığını, ABD’nin ihracat kontrollerinin anlaşmanın parçası olmadığını belirtti. Ancak Pekin’in lisans süreçlerini ağırdan alması, Washington’un misilleme olarak yeni ihracat kontrolleri getirebileceği endişesini doğuruyor.

Türkiye Otomotiv Sektörüne Etkisi

Türkiye’de otomotiv sektörü, küresel tedarik zincirine bağımlı olduğu için bu krizden etkilenebilir. Ford Otosan, TOGG, Toyota Türkiye ve Hyundai Assan gibi üreticiler, nadir toprak mıknatısları içeren bileşenleri ithal ediyor. Çin’den gelen sevkiyatların aksaması, Türkiye’deki üretim hatlarında gecikmelere veya maliyet artışlarına yol açabilir. Özellikle TOGG’un elektrikli araç üretiminde kullandığı mıknatıslar, bu kıtlıktan doğrudan etkilenebilir.

Çözüm Arayışları

Otomotiv İnovasyonu İttifakı CEO’su John Bozzella ve MEMA CEO’su Bill Long, sorunun hâlâ çözülmediğini ve endişe verici olduğunu vurguladı. Ancak Trump yönetiminin konuya üst düzey müdahalesine minnettar olduklarını ifade ettiler. Uzun vadede, ABD ve müttefikleri nadir toprak tedarik zincirini çeşitlendirmek için çalışıyor. Örneğin, MP Materials, 2025 sonuna kadar Teksas’ta 1.000 ton neodimyum mıknatıs üretecek, ancak bu Çin’in 2018’deki 138.000 tonluk üretiminin sadece %1’i. Tesla ise nadir toprak kullanımını %25 azalttığını ve gelecekte tamamen kaldırmayı planladığını duyurdu