Dr. Öğretim Üyesi Alkan: Samsun’dan Artvin’e Aile Kurumu S.O.S Veriyor

TÜİK verilerine göre Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi’ndeki illerde boşanma oranları Türkiye verilerinin altında olmasına rağmen aile yapısındaki dönüşüm geleceği tehdit eden en önemli faktörler arasında kaldı

TÜİK verilerine göre, Türkiye genelinde boşanma oranları son 20 yılda ciddi şekilde artış gösterdi. 2001 yılında 91 bin olan boşanma sayısı, 2024'te 187 bine ulaştı. Ancak Karadeniz Bölgesi, bu yükselişi Türkiye ortalamasının altında yaşıyor. Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Sosyoloji Bölümü'nden Dr. Öğretim Üyesi Ersoy Özmen Alkan ile Karadeniz’de aile yapısındaki dönüşüm, boşanmanın sosyolojik nedenleri ve çocuklar üzerindeki etkileri üzerine konuştuk.

Aile kavramı günümüzde nasıl bir dönüşüm yaşanıyor?

Aile, toplumun en temel kurumlarından biridir. Geleneksel yapıda çocuğun meslek edinmesinden sosyalleştirilmesine, eğitilmesine ve toplumun devamlılığının sağlanmasına kadar birçok işlevi yerine getiriyordu. Ancak günümüzde çekirdek aileye geçişle birlikte bu işlevlerde bir daralma yaşandı. Meslek edinme üniversitelere, eğitim ise okullara bırakıldı. Bugün aile hâlâ toplumsal yapı içinde önemli bir kurumdur ama işlevsel olarak geçmişe kıyasla daha sınırlı bir rol üstleniyor.

Aile parçalanması nedir?

Literatürde üç biçimde ele alınır: Boşanma, aile bireylerinden birinin ya da ikisinin ölümü ve uzun süreli ayrılık. Boşanma, yasa çerçevesinde eşlerin evliliği sonlandırmasıdır. Uzun süreli ayrılık ise daha çok eşlerin geçimsizlik ya da iş nedeniyle (örneğin yurt dışında uzun süreli çalışma) ayrı kalmalarıdır. Bu durum da aile birliğini zedelediği için aile parçalanması kapsamında değerlendirilir.

Karadeniz'de boşanma oranları Türkiye geneline göre nasıl?

Türkiye genelinde boşanma sayısı son 20 yılda iki katına çıktı. 2001'de 91 bin olan boşanma sayısı, 2024'te 187 binin üzerine çıktı. Aynı dönemde evlenme sayıları ise neredeyse sabit kaldı: 2001’de 544 bin, 2024’te 568 bin kişi evlendi. Bu, boşanma oranlarındaki artışın yalnızca nüfus artışına bağlanamayacağını gösteriyor. Karadeniz’de ise Samsun 2024’te 2.834 boşanmayla ilk sırada yer alıyor. Onu Ordu 1.426 boşanma ile takip ediyor. Batı bölgelerine göre düşük olsa da artış bölge için de kaygı verici bir hal aldı.

Boşanmalarda cinselliğin rolü nedir?

1960 sonrası Batı'da yaşanan cinsel devrim, evliliklerin yerini haz odaklı ilişkilere bıraktı. Bu durum, evlilik arzusu yerine cinsel tatmin, psikolojik doyum, ekonomik ve sosyal beklentileri ön plana çıkardı. Sosyal medya da bu süreci hızlandırdı. Kişiler, sosyal medyada gördükleri “ideal” ilişkilerle kendi hayatlarını kıyasladıkça tatminsizlik yaşıyor. Bu da boşanma kararlarını hızlandırıyor. Tatminin sağlanamaması sadece cinsellik değil, birçok alanda geçerli ve bu da evlilikleri zedeliyor.

Aile içi geçimsizlik çocukları nasıl etkiliyor?

Aile içi tartışma ve huzursuzluk, çocuğun gelişimini doğrudan etkiler. Anne ve babanın çatışmalı ilişkisi nedeniyle çocuklar akademik başarıda düşüş yaşayabilir. Sevgi eksikliğiyle büyüyen çocuklarda suça eğilim artabilir, duygusal gelişim sekteye uğrayabilir. Anne babanın değer aktarımı çocuğun düşünce dünyasını şekillendirir. Bu nedenle sağlıklı bir aile ortamı, çocuğun geleceği açısından son derece önemlidir. Boşanma, aile için son çare olarak düşünülmelidir.

Sosyal medya evlilikleri gerçekten bitiriyor mu?

Evet, sosyal medya kıyaslama kültürünü tetikliyor. İnsanlar, sosyal medyada gördükleri mutlu aile tablolarıyla kendi hayatlarını kıyaslıyor. Gerçek dışı mutluluklar, bireylerde "Ben neden böyle değilim?" duygusunu yaratıyor. Bu da beklentilerin artmasına ve gerçek yaşamla örtüşmediğinde evlilik içi huzursuzluğun artmasına neden oluyor. Kıyaslama arttıkça, sabır azalıyor. Bu da boşanmayı daha kolay ve hızlı bir çözüm olarak gündeme getiriyor.

RÖPORTAJ: MELİSA AYTİN