Trabzon Kuyumcular Odası Başkanı Ali Yazıcı, altın fiyatlarının yükselmesiyle sektörün zor günler geçirdiğini belirtti. Hasır bilezik gibi geleneksel takılara talep düşerken, tüketiciler artık düşük gramajlı altınlara yöneliyor.
Altın, tarih boyunca en güvenilir yatırım araçlarından biri olarak kabul edilse de, son yıllarda yaşanan ekonomik dalgalanmalar, yüksek enflasyon ve vergi düzenlemeleri özellikle de kuyumculuk sektörünü olumsuz etkiledi. Artan fiyatlar nedeniyle düğünlerde takılan Trabzon hasır bileziği gibi geleneksel takılara olan ilgi azalırken, tüketiciler daha düşük gramajlı altınlara yöneliyor.
Trabzon Kuyumcular Odası Başkanı Ali Yazıcı ile gerçekleştirdiğimiz röportajda, kuyumculuk sektörünün mevcut durumunu, altın piyasasındaki değişimleri ve tüketici eğilimlerini konuştuk. Yazıcı, sektördeki daralmaya dikkat çekerek, genç neslin artık uzun vadeli yatırımlardan çok günü kurtarmaya odaklandığını vurguladı.
Ekonomik zorlukların altın alımını nasıl değiştirdiğini, Trabzon’daki kuyumculuk sektörünün hangi noktaya evrildiğini ve geleceğe dair öngörüleri öğrenmek için Trabzon Kuyumcular Odası Başkanı Ali Yazıcı’nın sektör hakkındaki çarpıcı açıklamalarını sizler için derledik. İşte Yazıcı ile gerçekleştirdiğimiz söyleşi;
Trabzon’daki takı takas geleneği hala var mı?
Trabzon’a özgü bir takı olan Trabzon hasır bileziği, düğünlerin vazgeçilmez parçalarından biridir. Ancak son yıllarda altın fiyatlarının artması nedeniyle hasır bilezik neredeyse satılamaz hale geldi. Özellikle yaz aylarında düğünlerde 17-19 sıra hasır bilezikler tercih edilirken, günümüzde 7-9 veya 11 sıra gibi daha ince modeller revaçta. Ekonomik durumu iyi olanlar hala 17-19 sıralı hasır bileziklere yönelirken, alım gücü düşük olanlar 14 ayar veya 8 ayar hasır bileziklere yöneliyor. En azından düğün sırasında şık bir görünüm sağlamak adına bu tercih ediliyor. Ancak 5-10 yıl öncesiyle kıyaslandığında bu takı sirkülasyonunun ciddi şekilde azaldığını söyleyebiliriz.
Trabzon’da takı takas sistemi var mı?
Trabzon’da takı takas sistemi diye bir uygulama bulunmuyor. Büyük şehirlerde bunun yapıldığını duyuyoruz ancak burada böyle bir gelenek yok. Takı takas denilince akla, düğün için ödünç takı almak geliyor. Büyük şehirlerde bazı yerlerde düğün günü takı kiralayıp, ertesi gün geri verme yöntemi uygulanabiliyor. Bir anlamda araç kiralama gibi bir sistem oluşturulmuş. Ancak bu Trabzon’da yaygınlaşmış bir uygulama değil.
Bu sistem ne kadar sağlıklı?
Bu sistemin çok sağlıklı olduğunu söylemek zor. Trabzon gibi geleneklerine bağlı bir şehirde böyle bir uygulama, aile kültürüne de uygun düşmez. Altın, gelinin öz sermayesi olarak kabul edilir. Bir takıyı sadece düğün günü takıp, ertesi gün iade etmek kuyumculuk sektörü açısından da etik olmayan bir durumdur. Dolayısıyla Trabzon’da böyle bir sistemin oturmaması daha doğru olmuştur.
Şu anda düğünlerde altın yerine hangi takılar tercih ediliyor?
Gram altın fiyatları hızla yükseliyor. Bu durum sektörü ciddi şekilde etkiliyor. Yaz sezonu yaklaşıyor, düğün ve nişan organizasyonları artıyor ancak insanlar bütçelerini daha dikkatli yönetmeye çalışıyor. Eskiden nişan için daha gösterişli takılar alınırken, artık birçok kişi iki alyansla ya da bir tek taş yüzük ve bir bagetle bu süreci geçiştirmeye çalışıyor.
Eskiden 50 bin liralık bir takı alışverişi yapılırken, şimdi aynı ihtiyacı 10-20 bin liralık ürünlerle karşılamanın yolları aranıyor. Özellikle daha ince ve ekonomik takılar tercih ediliyor. Bugün asgari ücretle çalışan ya da emekli maaşı alan bir kişi, bırakın büyük takıları, 10 gramlık bir bilezik dahi alamaz duruma geldi.
Altın ithalatı ve vergi düzenlemeleri kuyumculuk sektörünü nasıl etkiledi?
Yurt dışından gelen kota uygulaması ve üzerine eklenen vergiler nedeniyle Türkiye'deki altın fiyatları yurt dışına kıyasla gram başına 15 dolar daha pahalı hale geldi. Bu durum ihracatımızı olumsuz etkiledi. Özellikle İstanbul’da büyük firmalar, zarar etmemek için farklı ülkelerde atölyeler kurarak üretimi dışarı taşımaya başladı. Bakanlık nezdinde girişimlerimiz oldu ve daha esnek düzenlemeler yapılması talep edildi. Ancak, hükümetin bazı konularda “Sağır Sultan” gibi hareket ettiğini ve bu duruma kayıtsız kaldığını görüyoruz.
İstanbul'daki altın borsasında yaşanan sıkıntılar Trabzon’u nasıl etkiliyor?
Trabzon hasır bileziği gibi bölgeye özgü takıların üretimi için temel ham madde olan külçe altını İstanbul’dan temin ediyoruz. Uluslararası büyük firmalar aracılığıyla bu ihtiyacı karşılayabiliyoruz. Trabzon özelinde büyük bir sıkıntı yaşanmıyor ancak İstanbul’daki altın borsasında ciddi sorunlar var. Talebi karşılamakta zorlanıyorlar ve teslim süreleri beş, on, hatta on beş güne kadar uzayabiliyor. Bu da ticareti yavaşlatıyor. İstanbul, altın ticaretinde dünyanın merkezlerinden biri olarak kabul edilirken, bu tür aksaklıkların yaşanması gerçekten düşündürücü.
Kuyumculukta ikinci el altın mümkün mü?
Kuyumculukta “ikinci el altın” diye bir kavram yoktur. Ancak farklı illerde bu tür uygulamaların olduğunu duyuyoruz. İkinci el altın satışı, devletin vergi kaybına uğramasına neden oluyor ve bu sektörde sahtekarlığa kapı aralıyor. Örneğin, kullanılmış altın bir ürünü, sıfır gibi göstererek satmak tüketiciyi aldatmaktır. Bu tür işlemler, kuyumculuk sektörünün itibarını ciddi şekilde zedeler. Vergi kaçakçılığına yol açtığı için de devletin zararına bir durum oluşturur. Bu nedenle, ikinci el altın alım satımını asla doğru bulmuyorum.
ÜRETİMİN DURDURULMASI
SORU İŞARETİ YARATIYOR
Evlenecek çiftler artık gramajı düşük altınları mı tercih ediyor?
Takı takma geleneği halen devam ediyor. Örneğin, bir kişi geçmişte bir düğünde çeyrek altın taktıysa, kendisine takılmasını bekler. Bu yüzden insanlar ekonomik zorluklara rağmen düğünlerde takı takmaya devam ediyor. Ancak, alım gücünün düşmesiyle birlikte çeyrek altın yerine daha düşük gramajlı ürünlere yönelim arttı. Şu an piyasada 0.25 ve 0.50 gram altınlar, yani yarım gram ve çeyrek gram altınlar en çok talep gören ürünler arasında.
Fakat, darphane ve hükümetin politikaları nedeniyle 0.25 ve 0.50 gram altın üretimi durduruldu. Bunun sebebini bilmiyoruz ama vatandaşın alım gücü düşmüşken bu tür küçük altınların yasaklanması büyük bir soru işareti yaratıyor. İnsanlar küçük gramajlı altınlarla düğünlerde takı geleneğini sürdürebilecekken, bu seçeneğin ellerinden alınması alım gücünü daha da kısıtlıyor.
Hükümet bu altın kısıtlamalarını neden getiriyor?
Bana göre hükümet, vatandaşın altın almasını istemiyor. Küçük yatırımcıların altını yastık altına koymasını engelleyerek, ekonomiye kazandırılmasını istiyorlar. Bankalara yatırılması, hesaplara geçirilmesi, ticaretin içinde dönmesi hedefleniyor. Bunu anlıyoruz ve saygı duyuyoruz ancak bir yandan da yasaklarla bu döngüyü nasıl canlandıracaklarını anlamış değiliz. Vatandaşın alım gücü bu kadar düşmüşken, küçük gramajlı altınların üretimini engellemek çözüm değil, aksine daha büyük bir soruna yol açıyor.
Trabzon’a gelen Arap turistler altın alımında nasıl bir eğilim gösteriyor?
Arap turistler, Türkiye’de altın alırken kendi ülkelerindeki fiyatlarla kıyaslama yapıyorlar. Onların ifadelerine göre, kendi ülkelerinde işçilik daha uygun olduğu için 21 ayar ve 18 ayar altın ürünlerine daha fazla rağbet gösteriyorlar. Ancak Trabzon’da bu kültür yaygın değil. Onların talep ettiği ürünleri tam anlamıyla karşılayamıyoruz. Genel olarak bakıldığında, Trabzon’da mücevher sektörünün Arap turistlerden beklenen ölçüde bir satış yapamadığını söyleyebilirim.
KUYUMCU KENT
PROJESİ GERÇEKLEŞMEDİ
Trabzon’da müşteri potansiyeli nasıl? Hangi illerden talep geliyor?
Bayburt ve Gümüşhane gibi çevre illerden elbette müşteri geliyor ancak alışveriş alışkanlıklarında büyük değişimler yaşandı. Forum Alışveriş Merkezi ve Cevahir Alışveriş Merkezi’nin açılmasıyla birlikte, tüketici kitlesi büyük oranda alışveriş merkezlerine yöneldi. Eskiden Rize, Ardeşen ve Hopa’dan gelen müşteriler hafta sonları özellikle Cumartesi günleri Trabzon çarşısında büyük hareketlilik yaratıyordu. Pandemi öncesinde bu canlılık çok daha belirgindi.
Ancak alışveriş merkezlerinin çoğalmasıyla birlikte, tüketiciler caddelerde dolaşıp alışveriş yapmak yerine, tek seferde tüm ihtiyaçlarını karşılayabilecekleri AVM’leri tercih etmeye başladı. Soğuk havada dışarıda dolaşmak istemeyen veya sıcak havada klimalı bir ortamda alışveriş yapmayı tercih eden müşterilerin sayısı arttı. Bu nedenle, Kunduracılar Caddesi gibi geleneksel ticaret bölgeleri müşteri kaybetti. Kuyumcu sektörü de bu değişimden etkilendi. Bu duruma çözüm üretmek için daha önce “Trabzon Kuyumcu Kent” projesi üzerine çalışmıştık. Ancak, maalesef bu projeyi hayata geçirmeyi başaramadık.
Sahte altın ve kaplama iddiaları hakkında ne düşünüyorsunuz?
Vatandaş bu konuda kesinlikle endişe etmesin. Bir kuyumcu, müşterisine sahte veya kaplama altın satmaz. Eğer bir kuyumcu sahte bir ürünü alıp vitrinine koyarsa, zaten bu meslek etiğine aykırı bir durumdur ve dürüst bir kuyumcu böyle bir şey yapmaz. Ayrıca, kuyumcular altının sahte olup olmadığını anlamakta uzmandır. Dolayısıyla, tüketiciler güvenilir kuyumculardan alışveriş yaptıkları sürece herhangi bir sorun yaşamazlar.
Altın yatırımı yapacak veya düğün hazırlığında olan ailelere önerileriniz neler?
Altın alımında herkesin bütçesine uygun seçenekler bulunuyor. 50 bin TL’lik bir düğün alışverişi de mümkün, 150 bin TL’ye de, 650 bin TL’ye de. Kişinin ekonomik durumu hangi seviyeye uygunsa, ona göre ürün seçme şansı var. Kuyumcularda her bütçeye uygun altın çeşitleri mevcut. Bu yüzden, bireyler kendi ekonomik durumlarını göz önünde bulundurarak en uygun seçeneği tercih etmeliler.
RÖPORTAJ: Melisa AYTİN