Yılbaşının "kırmızı" simgesi

Her aralık ayında kırmızı-taze görüntüsüyle evleri süsleyen kokina, Osmanlı’dan günümüze uzanan kültürel bir simge. Hem bereket inancıyla bağlantılı olması hem de Rum geleneklerinden miras kalması nedeniyle yılbaşı döneminin vazgeçilmezi haline geldi. Bugün hâlâ el emeğiyle hazırlanan bu demet, İstanbul sokaklarının nostaljik bir imzası olarak görülüyor. Detaylar haberimizin devamında…

İSTANBUL GELENEĞİNDE KOKİNA

Kokina, özellikle İstanbul’da yılbaşı döneminin sembollerinden biri haline gelmiş bir bitki demeti. Aslında doğal hâliyle tek bir tür değil; dikenli bir yaprak (Ruscus aculeatus) ile kırmızı meyvelerin (genellikle yabani diken çalılarının meyveleri) bir araya getirilmesiyle hazırlanıyor. Bu hazırlama işlemi tamamen el emeği.

Kırmızı meyveler tek tek dikenli gövdeye bağlanıyor ve yılbaşı döneminde satılan o klasik görünüm ortaya çıkıyor. İstanbul’un Rum, Yahudi ve Ermeni toplulukları arasında yaygınlaşarak bugünkü yılbaşı sembolüne dönüşmüş durumda.

KÖKENİ OSMANLI DÖNEMİNE UZANIYOR

Kokinanın yılbaşıyla özdeşleştirilmesinin temeli Osmanlı dönemine dayanıyor. Rumca “kokino” (κόκκινο) kelimesi “kırmızı” anlamına geliyor. Bu bitkinin kırmızı meyveleri, bereket ve kötülüklerden korunma sembolü olarak görülüyordu.

Yılbaşı yaklaşırken evlerde taze bir kokina bulundurmak; yeni yılın şans getirmesi, hastalıkların ve uğursuzlukların geride kalması gibi inançlarla ilişkilendirildi. Özellikle Beyoğlu, Balat, Samatya gibi semtlerde yaşayan Rum ailelerin bu geleneği benimsediği; zamanla Müslüman ve Yahudi toplulukların da alışkanlığı devraldığı biliniyor.

NEDEN YILBAŞININ SEMBOLÜ OLDU?

Kokina bir çiçek değil ama görsel etkisi ve tarihsel bağlamı, onu yılbaşı süslemelerinin baş rolüne taşıdı. Kırmızı-mor meyveler yılbaşı dekorasyonlarında kullanılan canlı renklerle uyumlu. Yapraklarının dayanıklılığı sayesinde günlerce bozulmadan evde durabilmesi, onu dönemlik bir süs haline getiriyor.

Ayrıca geçmişte, yılbaşı alışverişine çıkan ailelerin sokak satıcılarından kokina alması bir ritüele dönüşmüştü. Bu alışkanlık günümüzde de devam ediyor ve kokina, yılbaşının nostaljik simgelerinden biri olarak görülüyor.