Sizin hiç kendinizden şüphe ettiğiniz anlar oldu mu?

Merhaba değerli okurlar bu hafta flört şiddetinde çok sık karşılaştığımız manipülasyon tekniklerinden biri olan ‘gaslighting’ kavramında bahsedeceğim.

Gaslighting kavramı İngiliz yazar Patrick Hamilton’un 1938 yılında yazdığı ‘Gas Light’ isimli bir tiyatro oyunu ile ilk kez ortaya çıkmıştır. Oyun özetle, gaz lambasını eşinden habersiz bir şekilde her gün yavaş yavaş azaltan manipülatör eşin, bunu saklaması ve eşini delirdiğine ikna etmek için yaptığı psikolojik manipülasyonların zamanla eşinin gerçeklik algısının bozulmasına ve kendinden şüphe etmeye kadar gitmesini anlatan bir hikayedir.

“Gaslighting” kelimesinin Türkçe'de tam bir karşılığı bulunmamaktadır. Gaslighting, bir kişiyi, kendi akıl sağlığını veya gerçekliğini sorgulayacak derecede psikolojik olarak manipüle etmek olarak tanımlanmaktadır.

Bu manipülasyon türünde mağdur olan kişi, karşı tarafın söylemleri ve eylemleri sebebiyle hafızasını, düşüncelerini, akıl sağlığını ve algılarını sorgulayıp kendisinden bir eksiklik arar ve buna bir süre sonra inanır. Çünkü karşısında sistematik bir biçimde kendisini daima eleştiren, haksız bulan, eksik hissettiren ve kusurlarını söyleyen birisi vardır. Genellikle sevdiğimiz ve güvendiğimiz insanlar tarafından maruz kaldığımız için etki altına girmemiz oldukça kolaydır. Gaslighting özetle kişinin kendi çıkarı için, karşı tarafı küçük, zayıf, suçlu ve kendinden şüpheli hissettirerek kontrol etme çabasıdır.

Gaslighting üç farklı şekilde uygulanabilir;

1. Yaşanan bir olayın detaylarından bilinçli olarak bahsetmeyen manipülatör sonrasında mağdurla bu detaylardan bahsetmiş gibi konuşur ve mağdurun bu detayları hatırlamadığını çünkü mağdurun hafızasında bir problem olduğunu söyler.

2. Fiziksel bir yöntem olarak karşımıza çıkıyor. Burada kişi evde bulunan bir eşyanın yerini değiştirip başka bir yere koyar ve ardından eski yerine geri götürür. Burada mağdur eşyayı ilk başta ait olduğu yerde göremediğini ve sonra o eşyanın oraya geri geldiğini söylediğinde manipülatör eşyanın hep orada olduğunu ve problemin mağdurun algılarında olduğunu ifade ederek kişinin kendinden şüphe duymasına imkân sağlar.

3. Manipülasyonu uygulayan kişi mağdura anlattığı bir olay veya konuyu ikinci ya da üçüncü kez anlatırken farklı şekilde anlatır. Mağdur durumu fark ettiğinde manipülatör mağdurun olayı yanlış hatırladığını, aklının başında olmadığını söyleyerek kişinin algılarıyla oynamaya çalışır.

Gaslighting uygulayan manipülatörler genellikle şu cümleleri kullanır;

-  "Her şeyi fazla dramatize ediyorsun."

-  "Böyle bir şey asla yaşanmadı, uyduruyorsun."

-  "Fazla alıngansın."

Bu durum ile baş edebilmek için öncelikle gaslighting yöntemlerini biliyor ve fark ediyor olmak büyük önem taşır. Gaslighting anlık yaşanan olaylarla belirlenemez. Kişiler muhtemelen bir süredir kandırılıyor, aldatılıyor veya manipüle ediliyorlardır. Yani uzun süredir maruz kaldıkları bir durum vardır. Bu davranışlar karışışında kafa karışıklığı hisseden insanların, kendilerini ispat etmek adına günlük yaşadıkları olayları, işittikleri eleştirileri veya şüpheli olabilecek durumları not ya da ses kaydı alabilir veya güvendiği insanlarla paylaşımda bulunarak durumu teyit edebilirler.

Hissettikleri duygulara ve zekâlarına güvenmek bu süreçte oldukça önemlidir. Gaslighting’in çoğunlukla kişinin tanıdığı ve sıklıkla iletişimde bulunduğu kişi tarafından uygulanması, araya mesafe koymak konusunda maruz kalan kişiyi zorlayabilir. Gaslighting’e maruz kalmamak için o kişi veya kişiler ile araya mesafe koymakta zorlanılırsa veya bu manipülasyonlar sonrasında psikolojik olarak zarar görüldüğü düşünülüyorsa bir uzman ile görüşülerek terapi sürecine başlanabilir. 

Konu hakkındaki soru ve görüşlerinizi benimle iletişime geçerek paylaşabilirsiniz.

https://www.instagram.com/psk.benaydiyadin/