The New York Times: Suriye'de en büyük kaybeden İran

Geçtiğimiz kırk yıl boyunca İran en iyi askeri beyinlerini, milyarlarca dolarını ve sofistike silahlarını büyük bir projeye adadı: “Direniş Ekseni” adını verdiği ittifak aracılığıyla Orta Doğu'daki ABD ve İsrail gücüne karşı koymak.

Beş Orta Doğu ülkesindeki benzer düşünen silahlı gruplar ya da hükümetlerden oluşan bu ittifak, İran'ın gücünü Akdeniz'in batısına ve Umman Denizi'nin güneyine kadar yansıtmasına olanak sağladı.

Ancak oldukça kısa bir süre içinde bu 'eksen' büyük ölçüde çözüldü.

Esad 12 günde devrildi

Suriyeli isyancı gruplar, hükümetin askeri güçleri çok az direniş gösterirken, ülkenin uzun süredir diktatörü olan Beşar Esad'ı iki haftadan kısa bir süre içinde devirdi. Lübnanlı militan ve siyasi grup Hizbullah ve Gazze Şeridi'ndeki Filistinli grup Hamas, İsrail ile bir yılı aşkın süredir devam eden savaş nedeniyle zayıflamış durumda.

İran'la bağlantılı Iraklı milisler ve Yemen'deki Husiler hala gücünü koruyor olsa da coğrafi olarak İsrail'le çatışmanın daha uzağındalar. Dolayısıyla İran bölgesel ittifakını yeniden inşa etmeye niyetli olsa bile eski gücüne kavuşması muhtemelen yıllar alacak.

"Bölgedeki en büyük değişim İran'ın stratejik kaybıdır"

ABD'nin eski Suriye Büyükelçisi ve Washington merkezli bir düşünce kuruluşu olan Middle East Institute'un (Ortadoğu Enstitüsü) kıdemli araştırmacılarından Robert Ford, İran'ın müttefiklerinin uğradığı toplu yenilgiler için “En önemli bölgesel gelişme İran'ın bu stratejik kaybıdır” diyor.

Esad yönetimindeki Suriye, İran'ın Lübnan'daki Hizbullah'a silah ve malzeme tedarik etmesi için bir kara koridoru sağladığı için ittifakta kritik bir öneme sahipti. İsrail bu boru hattını kesmeye çalıştı. Bunu savunmak İran için de bir o kadar önemliydi.

Esad'ın bu hafta sonu devrilmesi ve Suriye'nin gelecekteki liderliğinin sorgulanır hale gelmesinin yanı sıra İsrail'in Lübnan'a giden her türlü silahı bombalama tehdidinin sürmesi, İran'ın bu stratejik güzergâhı elinde tutmasının pek mümkün olmadığını gösteriyor.

Hizbullah'ın İran ile bağlantıları kopabilir

Ford, Suriye'nin başkenti Şam'ın isyancıların eline geçmesinden hemen önce Cumartesi günü yaptığı açıklamada “Esad hükümetinin yerini Lübnan Hizbullah'ı ile işbirliği yapmayan başka bir hükümet alırsa İranlılar büyük bir stratejik yenilgiye uğrar çünkü Lübnan'a giden kara köprüleri kesilir ve bu da İran'ın Hizbullah'ı yavaş ve istikrarlı bir şekilde yeniden inşa etme umuduna büyük bir darbe olur” dedi.

İran uzun süredir Esad'ı destekliyor ve ülkenin 13 yıllık iç savaşı sırasında muhalifleri durdurması için ona askeri destek veriyordu. Ancak İran'ın güçlü Devrim Muhafızları'nın çoğu Hizbullah'la da yakın çalışan danışmanları ve komutanları Cuma günü Suriye'yi terk etmeye başladı.

Analistler İran'ın Esad'a artık askeri bir çözüm sunamayacağını anladığını, özellikle de kendi güçlerinin Esad için savaşmaya isteksiz göründüğünü belirtiyor.