Salgının başladığı günden bu vakte kadar hastalıktan korunma yolları, neler yapmamız ve neler yapmamamız gerektiği konusunda bilgi vermeye, önerilere uyumun salgının kontrol altına alınmasındaki rolünü anlatmaya çalıştım. Virüsten nasıl korunabileceğimizi bilmeyen ve duymayan kalmamasına rağmen bu oranda bir uygulama göremedik ne yazık ki. Hala maskesiz dolaşan, sosyal mesafeye dikkat etmeyen ve el hijyeninin önemini kavramamış olanlarla karşılaşıyoruz. Maskeleri burun ve ağzı kapatmış halinden çok çenede, ellerde, kollarda ve ne yazık ki yollarda görüyoruz. Sosyal mesafe hayat kurtarıcı olmasına rağmen hep birlikte ve omuz omuza hasta olmayı seçenlerin arttığına tanıklık ediyoruz. Su ve sabuna kolayca ulaşılmasına, dezenfektanların artık her yerde bulunmasına rağmen istenilen düzeyde el hijyeninin sağlanamadığını görüyoruz. Yani bilmenin yetmediği, uygulayabilmenin anlam kazandığı, asıl işin neyin, ne için yapılması gerektiğinin idrak edilmesi olduğu bir dönemden geçiyoruz. Yoksa maskesini koluna takmış ve insanlarla yakın temas halindeki birini uyardığımda, kolundaki maskenin dış yüzüne eliyle dokunduktan sonra “maskem var, çok sıcak olduğu için çıkardım, birazdan tekrar takarım” cümlesini duymamış olmam gerekirdi. Tabii ki hava sıcak ve bunaltıcı ama bu durumda yapılması gereken yalnız kalınabilecek bir yerde maskesiz olmak ve maskesiz halde diğer insanlarla iletişim kurmamak, maske dış yüzeyine dokunduktan sonra da elleri yıkamak ya da dezenfektanla el hijyenini sağlamak. Kullandığınız ya da kolunuzda olup kullandığınız izlenimi oluşturduğunuz ama ağız ve burnunuzu kapatmadığı sürece bir işe yaramayan maskenin sizin olması, onun temiz olduğu anlamına değil, iç ya da dış yüzeyine temas etmeniz ellerinizin kirlendiği ve yıkanması gerektiği anlamına geliyor.

Artık herkesin kendini koruma zamanı. Bunun için de, dikkatsiz davranan, duyarsız olan veya sorumsuz hareket edenleri uyarmak en güzeli. Siz kendinizi düşünmezseniz kimse sizi düşünmez. Yanınızda maskesiz bulunan kim varsa lütfen uyarın, hatta maskesi olan ancak ağzı ve burnunu kapatmayan yani yanlış kullananları da uyarın. Sizinle iletişim kurmak için sosyal mesafeyi önemsemeyerek yanınıza gelenlere maskeli de olsanız mesafeyi hatırlatın. Ellerini ağzına, burnuna, maskesine temas ettirip ortak kullanım alanlarına, kişisel eşyalarınıza ya da size vereceği kağıt, alışveriş malzemesi gibi herhangi bir şeye dokunacak olanlara ellerinin kirlendiğini ve size verecek olduğu malzemelere temas etmemesi gerektiğini hatırlatarak uyarın. Masa, sandalye, koltuk gibi ortak kullanılan alanlara bırakılmış maske görürseniz, bunun doğru olmadığını ve maskede bulunan virüs ya da bakterilerin temas edilen yere bulaştırılmış olabileceğini söylemeyi unutmayın. Hem kendinizi korumuş hem de belki farkında olmadan yapılan bir davranış için farkındalık oluşturmuş olursunuz. Eğitim ve öğretimle sağlayamadığımız önerilere uyumu, toplumsal baskı ile elbette sağlayamayız ama en azından bir sonraki davranış için düşünmeye teşvik ederiz.

Çok basit önlemlerle salgının virüs bulaşma ve bulaştırma zincirini kırabilecekken, bu zincir bulaşmayı sağlama şeklinde sağlamlaştı ne yazık ki. Sıklıkla, bir ailede pozitif bir vaka varsa bir süre sonra tüm ailenin, daha sonra akraba, komşu ve iş arkadaşlarının arasından yeni vakalar şeklinde bulaşma ve yayılım görüyoruz. Yani virüsü yabancı ve tanımadıklarınızdan ziyade tanıdık ve sevdiklerinizden alıyorsunuz. Bu nedenle biraz daha özen, biraz daha dikkat ve biraz daha sabır diyorum.

Sağlıcakla kalın…